ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 5، مرداد 1399 ، شماره پی در پی 51

سبک شناسی قصاید ناصرخسرو قبادیانی

صفحه (69 - 89)
آرزو بنی شریف دهکردی ، حسین خسروی (نویسنده مسئول)، اصغر رضاپوریان
تاریخ دریافت مقاله : بهار 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 1398

چکیده

ناصرخسرو قبادیانی از بزرگترین شاعران ایران در قرن پنجم هجری است. سده ای که قالب قصیده، قالب رایج و مسلط شعر فارسی بود. در این مقاله کوشش شده است به منظور شناسایی عمیق و همه جانبه سبک شخصی وی با نگاهی موشکافانه در سه سطح زبانی، ادبی و فکری به بررسی قصاید این شاعر پرداخته شود. مطالعه و بررسی این ویژگیها نشان میدهد که ناصرخسرو قصاید خویش را در بیست و پنج وزن سروده است. بیشترین بسامد اوزان متعلق به بحر هزج و کمترین آن مربوط به بحر رجز و مقتضب است. در قوافی قصاید بیشتر حروف«ر» و «ن» در جایگاه رَوی قرار دارند. تقریباً چهارده و نیم درصد قصاید دیوان وی دارای ردیفند که ردیفهای فعلی بسامد بالاتری دارند. تخفیف کلمات از ویژگیهای بارز زبان قصاید او میباشد. ناصرخسرو از ترکیبات و لغات عربی و پهلوی رایج، در قصاید خویش استفاده کرده است. تشبیه در قصاید او بیشترین بسامد و مجاز کمترین بسامد را دارا هستند. آرایه های پرکاربرد قصاید ناصرخسرو عبارتند از: تضاد، تلمیح، جناس، ارسال مثل و ... .

کلمات کلیدی
ناصرخسرو قبادیانی , سبک شناسی , قصاید , موسیقی , زبان , صنایع ادبی

• قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای، 1384، قم: انتشارات الهادی.
• آواها و ایماها، اسلامی ندوشن، محمدعلی، 1370، چ4، تهران: یزدان.
• آشنایی با عروض و قافیه، شمیسا، سیروس، 1373، چ10، تهران: فردوس.
• ابدع البدایع ، شمس العلما گرکانی، محمدحسین، 1328، تهران: انتشارات وزارت علوم و معارف.
• بلاغت تصویر، فتوحی، محمود، 1386، تهران: سخن.
• تاریخ زبان فارسی، خانلری، پرویز، 1366، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
• تاریخ ادبیات ایران ، صفا، ذبیح الله، 1380، چ7، تهران: فردوس.
• ترجمان البلاغه، رادویانی، محمدبن عمر، 1362، چ2، تهران: اساطیر.
• دیوان، ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، 1393، تهران: دانشگاه تهران.
• سبک شناسی بهار(تاریخ تطور نثرفارسی)، بهار، محمدتقی، 1376، تهران: امیرکبیر.
• سبک خراسانی در شعرفارسی ، محجوب، محمدجعفر،1350، تهران: دانشسرای عالی.
• سی قصیده ناصرخسرو، غلامرضایی، محمد، 1384، چ4، تهران: جامی.
• کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس، 1378، چ 5، تهران: فردوس.
• معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، رجایی، محمدخلیل، 1392،چ4، شیراز: دانشگاه شیراز.
• معانی و بیان، علوی مقدم، محمد. اشرف زاده، رضا، 1381، تهران: سمت.